Herkes domates,biber,patlıcan fiyatları uçtu gitti diye feryat ediyor. Doğrudur ama sadece sorunumuz bu mu? Ya marketlerde raflardaki diğer ürünlerde bize hangi tuzaklar hazırlanıyor ve bu tuzağa düşürülüyoruz? Tüketici bir markette en pahalı ürünlerin et, yağ, deterjan vs olduğunu düşünür aslında onların fiyatı çok tüketmemize rağmen makuldür neden mi?
1 Kg çiğnediğiniz sakız’ın fiyatına ne kadar para ödüyorsunuz hiç biliyor musunuz ?
1 kg sakız bugün ort. 150 -180 TL Kilogram fiyatı ile alıyorsunuz. Evet Yanlış duymadınız .Kasa önlerine konulan sakızlar için marketlere milyon dolar paralar ödenir ve paralar tüketicinin cebinden çıkar.
Veya evlerde,araçlarda kullandığımız ve market raflarından 20 ,50 veya 100 ml olarak aldığımız güzel kokuların 1 kg. fiyatına hiç baktınız mı ?Ort. 350-400 TL/litre düşünebiliyor musunuz?
Bir markette satılan en pahalı ürün eğer ithal parfüm o yoksa ev kokuları ve Mahlep’ten sonra sakızdır. .
Mahlep yanlış hatırlamıyorsam 400 TL/kg. fiyatı var. Mahlep ne işe yarar ?Kandil simidi yapılırken konur,hamur işlerinde kullanılır.
En ucuz üründe pet sulardır. Litre fiyatları 1 TL -1,5 TL arasında. Ekmek bile daha pahalı.1 kg. 6 TL. Ancak ne hikmetse tüketicinin en çok fiyat hassasiyeti ( price sensitive ) dediğimiz ürün bu gruptur. Su reyonunda en çok vakit geçirilir ve en ucuz aranır. Bu sadece bir algı meselesidir oysa en iyi suyu kullanması gerektiği halde burada tasarruf ihtiyacı duyar.
Bize ürünler küçük paketlerde sunulduğu için genellikle paket fiyatına bakarız oysa ürün alırken yapmamız gereken en önemli husus ürünün kg veya litre fiyatına bakmaktır.Ve buradan hareketle muadil ürünlerin fiyatlarını karşılaştırabiliriz.
Ancak endüstriler bunu hiç istemezler. Hem birbirinden farklı gramajlarla algıyı paket/kutu/ambalaj fiyatı üzerine çekerler.
Oysa Gariban fırıncının ürettiği ekmekte tamamen bakanlık ve Belediye otoritelerine bağlı olarak gramaj ve fiyat belirlenir.Fırıncılar bunun dışına asla çıkamazlar. Çıktıklarında ceza yerler.
Eyvallah güzel de koca koca holdinglerin ve fabrikaların ürettikleri mallar neden vatandaş adına paket/kg/litre/ambalaj standartları ve fiyatları belirlenmez. Eğer serbest piyasa ise fırıncı neden serbest değil ?
Ülkemizde Sanayi ve Ticaret Bakanlığı herhangi bir regülasyon getirmediği için bugün vatandaş 2 türlü enflasyonist baskıyla eziliyor.
Birincisi, tüm üreticilerin ve ithalatçıların ağustos ayında dolar kurunun anormal yükselmesini fırsat bilerek fiyatlarını doların 7.20 hatta 8 TL kuruna göre ayarlamaları ile oldu. Malum kur’lar Ekim ayında Rahip Branson’un serbest bırakılmasıyla hemen hemen %35 geri geldi ancak fiyatları %70-110 arttıranlar hiçbir geri adım atmadı..
İkinci enflasyon sebebi ise gizli yapılan. Farenin nasıl ısırdığını ve yediğini bilir misiniz ?Üfleyerek hiç anlamazsınız bir de bakmışsınız sabah kulağınızın bir kısmı yok. Şaka değil,bir yakınımın başına gelmişti.
İşte şimdi de benzer şekilde marketlere ürün veren ister üretici isterse ithalatçılar olsun ,gramaj oyunuyla cebimizdeki parayı hissettirmeden alıyorlar.
Her ay TÜİK tarafından enflasyon rakamları açıklanır herkes diyor ki ‘’ marketteki fiyatlar hiç de böyle değil.’’ Doğru çünkü ben emin değilim TÜİK acaba gramajları da dikkate alıyor mu ?
Yani ürünleri raf fiyatına mı bakıyor yoksa kg/litre fiyatlarına mı bakıyor. Doğrusu kg/litre fiyatları üzerine bakmaktır.
Bunu nasıl mı yapıyorlar ?
Gramajları azaltıyorlar. Hem gramaj azaltarak bir gizli zam yapılıyor hem de onun üzerine kg/lt/adet/paket cinsinden fiyatları arttırıyorlar.
Bazı örneklere bakalım.
Küçüçük gofretlerde bile bu iş yapılıyor.Geçmişte 38-40 gr olan gofretler markasına göre 30-35 gr indi.Mesala milka 30 gr.Oysa 38 gr idi.
Yoğurt ve Ayran üreticileri,geçmişte 3kg sonra 2,500kg,2,250 kg ve en sonunda 2,0 kg. indirdiler.Kaşar’ı önce 1 kg.,sonra 700 gr şimdi de bugün Torku kaşar aldım 650 gr indirmişler
Ayran kutu 330 ml,300 ml,250 ml,hatta geçen bir fast food da 170ml bir fırtlık ayran getirdiler.
Cipslerde zaten anlama imkanınız yok. Paketlerin içine azot gazı bastıkları için istedikleri gibi gramajı azalatıyorlar. Eskiden mega cips paketleri 400 gr idi şimdi 140-150 gr, büyük boy paketler 180-190 gr idi şimdi 105-110 arasında. Ayrıca tabii bu gramajlar üzerinden kg fiyatlarında artışlar yapıyorlar. Bu gidişle yakında sırf azot gazı satacaklar.
Cola ürünlerinde, hatırlar mısınız birkaç yıl öncesine kadar 3 lt, sonra 2,5 lt ,2 lt ve geldiğimiz son durum 1,5 lt, peki kutu colalarda duruma baktığımızda 330ml,250ml ve geldiği durum 180ml ince uzun ambalaj..
Kuruyemişlerde de benzer durum var.Onlarda bu işi çok rahat gramaj indirerek yapıyorlar. Artık çekirdeklerin en küçük paketinden bir avuç bile çıkmıyor..
İndirim marketi BİM bile bu işe soyundu. Geçen yıla kadar 600 gr beyaz peynir gramajları krizle birlikte 400 gr düşürdüler, aynı şekilde 300 gr’lık tavuk dönerini 200gr indirdiler. Hani fiyat aynı görüntüsü vermek oysa kg. fiyatı 16 TL olan peynir şimdi 27,8 TL.Siz 400 gr ürüne 600 gr’la aynı parayı ödüyorsunuz. Cebinizden 200 gr çalındı..
Deterjanlarda , yumuşatıcı, yüzey temizleyiciler tüm kg ve gramajlar yarı yarıya azaltıldı.
Çay’da bile 1 kg. standart paketi pazarda 2. Büyük marka olan üretici şimdiden bazı ürünlerinde 900 gr olarak satmaya başladı bile..
Yağlarda 5 lt olan ambalajlar 4 lt indirildi.%20 azaltıldı.
Hatta sütlerde bile bir üretici 1 lt standartını bozarak 900 ml geçti bile..
Daha birçok kategori ve üründe bunları çoğaltmak mümkün.
Anlayacağınız Dostlar, bize gramaj hokkabazlığı yapılarak cebimizden parayı çekiyorlar.
Sadece bir sektörde gramajlar yıllardır hiç değişmedi.Pet ve damacana su sektörü.Damacana sular yıllardır 19 lt,pet sular ise 0,33,0,5,1,5,5 ve 10 lt olarak hep aynı kaldı.Araya yeni ürünler 0,200,1lt gibi ambalajlar girdi fakat mevcutlar hep devam etti.
Sektörün tüm oyuncularını bu yönüyle tebrik ediyorum. Ancak ancak üretim tarafıyla ilgili yakında onlarla ilgili haber dosyalarını sunacağım.
Ancak Ağustos ve Eylül ayında fiyatlara yaptıkları %100 zammı neden doların düşmesi ile geri çekmediler anlamak mümkün değil..
Evime gelen 12 adetlik 1,5 lt pet su fiyatı Temmuz’da 7 TL idi, Eylül’de 13 TL oldu o da pazarlıkla yoksa 15 TL talep ettiler. Şimdi dolar 5,30 TL’de neden fiyatlar geri gelmiyor ?
Sanayi ve Ticaret Bakanı bu işe acilen dur demeli.
İş aslında basit. Bakanlık yetkilileri marketlerde tüm satılan kategori ve ürünler için gramaj standartı getirmeli.
Mesela, (Süt 4 tip 1 lt – 500ml,250ml, 100 ml ) , (Çay 2 tip 1kg,500 gr.) , (Yoğurt 3 tip 2.500kg,1 kg.,500 gr),( kahve 2 tip 200 gr ve 100 gr ),( 1 tip Makarna 500 gr ), ( yağlar 3 tip 5 lt, 2lt, 1lt ), ( Cipsler 4 tip 300gr,200gr,100gr,50gr ) gibi..
Üreticiler bu gramaj standartları dışında kesinlikle üretim yapamayacak ve satışa sunulmasını izin verilmeyecek şekilde düzenleme olmalıdır.
Her üretici bu çeşitlerin tamamını üretmek durumunda olmamalı ancak ürettikleri standartlar dahilinde olmalıdır.
Yoksa Hokkabazlık devam edecek , gizli enflasyon hortlamaya devam edecek.
Hepimiz birer tüketici olarak alışveriş yaparken çok dikkatli olalım.Ürünlerin kg/litre fiyatlarına bakarak alalım.
Sevgiyle Kalın,
Cevat Kabataş
19/02/2019
